همه چیز در مورد خفگی در خواب و درمانش

 

همسرمان در خواب خفه می شود! با حس خفگی از خواب بیدار شدم و… اینها مشکلاتی است که خیلی از افراد با آنها درگیرند.

آپنه خواب یک مشکل خواب خیلی رایج است، که بطور تقریبی ۲۰ میلیون آمریکایی را تحت اثر قرار داده‌است.

خفگی در حین خواب وضعیتی است که در آن تنفس فرد بطور دوره‌ای در طول خواب متوقف میشود.

این دوره‌های توقف در تنفس می‌تواند دفعات معدودی رخ بدهد یا صدها بار در طی شب اتفاق بیوفتد.

وقتیکه تنفس فرد در حین خواب متوقف میشود، او تا حدی از خواب بیدار میشود به این علت که مغز او از مراحل عمیق‌تر خواب به زور بیرون می‌رود تا بدن را وادار کند که تنفس کردن را مجددا آغاز کند.

وقتیکه این رویداد بارها در ساعت رخ میدهد، کیفیت خواب کاهش میابد، و مشکلات پزشکی بسیاری کم‌کم بروز میکنند.

هرچند خیلی از افراد احتمال دارد با رایج‌ترین نوع خفگی در حین خواب، یعنی آپنه خواب انسدادی، آشنا باشند، ولی بیشتر این موضوع تشخیص داده نمی‌شود که انواع دیگری از آپنه وجود دارد که فرد شاید از آن‌ها رنج ببرد.

در این نوشته هدف ما شناساندن هر سه نوع آپنه خواب و بحث در زمینه نشانه‌های، گسترش، علت‌های، و درمان هر یک از اونها است.

 

آپنه خواب انسدادی یا ایست تنفسی در حین خواب چیست؟

 

 

 

آپنه خواب انسدادی (OSA) رایج‌ترین شکل آپنه خواب است و گفته میشود که حدود چهار درصد از آقایان و دو درصد از خانمها را تحت اثر قرار داده‌است.

با وجود این، عقیده بر اینست که تنها حدود ۱۰٪ از مبتلایان به OSA بدنبال درمان این مشکل می‌روند و در باقی افراد گرفتار، این مشکل تشخیص داده نمی‌شود.

 

نشانه‌های احساس تنگی نفس و خفگی حین خواب

 

ایست تنفسی در حین خواب در اثر انسداد نسبی یا کامل مجراهای تنفسی در طول خواب ایجاد میشود.

در موقع خواب، عضلات حلق ریلکس می‌شوند و اجازه میدهند که زبان و / یا ساختارهای چربی حلق روی مجرای تنفسی بیفتد و جریان هوا را مسدود کند.

در طول رخ دادن آپنه، انسداد جریان هوا، گردش خون را به مغز محدود میکند.

این امر به نوبه‌ی خود به مغز سیگنال می‌دهد که تا حدی از خواب بیدار شود و به جسم سیگنال بدهد که ضروری است تنفس کند.

این رویداد غالبا با نفس نفس زدن با آوای بلند، احساس خفگی، یا خرناس همگام است چرا که فرد برای مقابله با انسدادی که رخ داده، یک نفس ژرف می‌کشد.

 

 

وقتیکه فرد نفس کشید، مغز مجددا به خواب می‌رود، و این رویه یک بار دیگه شروع میشود. این پروسه می‌تواند فقط چندبار در شب یا صدها بار وابسته به شدت بیماری رخ بدهد:

– ایست تنفسی اندک در حین خواب : فرد گرفتار بین پنج تا ۱۴ بار وقفه‌ی تنفسی را در یک ساعت تجربه میکند.

– ایست تنفسی میانه در حین خواب : فرد گرفتار بین پانزده تا ۳۰ بار ۱۵ وقفه‌ی تنفسی را در یک ساعت تجربه میکند.

– ایست تنفسی شدید در حین خواب : فرد گرفتار بیش از سی وقفه‌ی تنفسی را در یک ساعت تجربه میکند.

دیگر نشانه‌های احساس خفگی در خواب شامل:

 

– خروپف با آوای بلند و بطور مرتب که ایجاد مزاحمت برای اطرافیان میکند، یکی از بارزترین نشانه‌های OSA بالقوه است.

– وقفه‌های مکرر در تنفس متعاقب از انسداد

بدنبال این وقفه‌ها بیشتر گرفتگی یا نفس نفس زدن رخ میدهد چرا که ساختار تنفسی بدن در حال نبرد با انسداد است.

– خواب آلوده بودن بیشتر از حد معمول در طی روز که پدید آمده از وقفه‌های مکرری است که در موقع خواب و طی شب رخ میدهد.

– سردرد صبحگاهی که بدلیل فقدان اکسیژن در جریان خونی که به سوی مغزتان جریان دارد در نتیجه‌ی تنفس نامنظم در شب ایجاد میشود.

– بی‌قراری در حین خواب مبتلایان به آپنه خواب انسدادی بیشتر خواب بریده بریده و نامنظم دارند چرا که ذهن و بدن‌شان مدام در طی شب بیدار میشود، و آن‌ها را از مراحل بسیار واجب و ضروری حرکت تند چشم در حین خواب و حرکت غیرتند چشم در حین خواب بیرون می‌کشد.

– افسردگی یا تحریک‌پذیری

کم خوابی منظم و با کیفیت می‌تواند سلامت ذهنی فرد را ویران کند.

مبتلایان به آپنه خواب انسدادی بیشتر احساس تندخویی در خود دارند، و حتی نشانه‌های شدیدتر افسردگی را احتمال دارد امتحان کنند.

 

دلایل احساس خفگی در حین خواب

 

– وزن: در موارد زیادی وزن کل بدن فرد بطور صاف و مستقیم با رخ دادن آپنه خواب انسدادی در ارتباط است.

اشخاصی که اضافه وزن دارند یا چاق هستند بیش‌تر ممکن است خفگی در حین خواب داشته باشند در قیاس با کسانی همواره در وزن شایسته‌ای هستند.

خفگی در حین خواب بطور معمول در اثر ساختارهای چربی مازاد که در گردن و حلق تشکیل می‌شوند رخ میدهد.

این ساختارهای چربی میتوانند به محدودیت در جریان هوا منتج شوند چرا که گذرگاه ساختار تنفسی فوقانی باریک میشود یا در موقع خواب مسدود میشود.

– سن : آدم‌ها در موقع این‌که پیر می‌شوند، تونوس ماهیچه‌ای‌شان کم‌کم از میان میرود.

این موضوع در زمینه عضلات درون حلق هم صدق میکند.

هنگامی که عضلات حلق قوام که مردها، ضعیف‌تر می‌شوند و بیش‌تر ممکن است که در موقع خواب مجراهای تنفسی را مسدود کنند.

– لوزه‌ی بزرگ شده یا آدنوئید (لوزه‌ی سوم) علت اساسی آپنه خواب انسدادی در اطفال است ولی میتواند بزرگسالانی را که هرگز عمل برداشتن لوزه را در سالهای پایین‌تر انجام نداده‌اند، تحت تاثیر قرار بدهد.

– علت‌های طبیعی : بعضی افراد محتمل است به طور ژنتیکی گلوی باریک‌تری داشته باشند یا احتمال دارد زبان بزرگی داشته باشند که روی مجراهای تنفسی بیفتد و آن‌ها را مسدود کند.

چنانچه در خانواده شما سابقه‌ی OSA وجود دارد، درصد بروز این مشکل در شما هم هست.

– مصرف مکرر الکل: الکل سبب شل شدن عضلات بدن میشود و این مشکل عضلات حلق را نیز شامل میشود که احتمال دارد تا حدی شل شوند و بنابراین مجرای تنفسی را در طی خواب مسدود کنند.

– کشیدن سیگار : سیگار شش‌ها، حلق و مری را تحریک مینماید. و میتواند به ملتهب شدن مجرای تنفسی فوقانی و احتباس مایعات در آن منتج شود.

در نتیجه‌ی این ملتهب شدن و احتباس مایعات، عبور هوا از مجرای تنفسی با مشکل رو به رو‌ میشود.

 

درمان ایست تنفسی در حین خواب

 

فشار مثبت مجرای تنفسی (PAP)

– فشار مثبت یکسره (CPAP)

– فشار اتوماتیک مثبت مجرای تنفسی (APAP)

– فشار مثبت دو سطحی مجرای تنفسی (BiPAP)

ابزارهای ویژه دهان

– دستگاه‌های التیام و بهبود آرواره‌ی پایین (MADs)

– رابط نگهدارنده‌ی زبان

عمل جراحی

– عمل جراحی Uvulopalatopharyngoplasty یا UPPP

– آدنوتونسیلکتومی

– جراحی بینی

– عمل جراحی برای جلو آوردن فک (MMA)

 

آپنه خواب مرکزی چیست؟

 

آپنه خواب مرکزی (CSA) وقتی اتفاق میافتد که مغز به صورت موقت نتواند به ماهیچه‌ها مسئول کنترل تنفس سیگنال بفرستد.

خلاف آپنه خواب انسدادی، که میتواند به عنوان یک مشکل مکانیکی دیده شود، آپنه خواب مرکزی بیش‌تر یک مشکل ارتباطی است.

خفگی در حین خواب مرکزی هم چنین بسیار کم‌تر از آپنه خواب انسدادی رایج است.

برخی برآوردها ادعا میکنند که حدود ۲۰٪ از موردهای خفگی در حین خواب CSA هستند، ولی بسیاری دیگر معتقدند که شمار آن‌ها بسیار کم‌تر است.

خفگی در حین خواب مرکزی غالبا در اثر مشکلات پزشکی و اختلالاتی که ساقه‌ی مغز را تحت اثر قرار میدهند، ایجاد میشود.

این علت‌های مختلف غالبا به نشانه‌های مختلف و انواع گوناگون خفگی در حین خواب مرکزی منتج میشود.

 

نشانه‌های خفگی در حین خواب مرکزی

– توقف تنفس یا تنفس نامنظم در طول خواب

– سختی نفس که باعث بیداری شود.

– خواب آلودگی مفرط در طی روز

– ملال و خستگی مزمن

– سردرد صبحگاهی

– خواب ناپسند و مملو از بی‌قراری

– مشکل داشتن در تمرکز

– تغییرات اخلاق و رفتار

– خروپف (خروپف در این گونه آپنه به میزان آپنه‌ی انسدادی رایج نیست)

علت‌های یا اختلالاتی که میتواند به CSA منتج شود.

– بیماری پارکینسون

– اختلالاتی که ساقه‌ی مغز را مورد تاثیر خود قرار دهد از جمله عفونت مغز و سکته مغزی

– چاقی

– بعضی از داروها مانند داروهای مسکن

– ناتوانی و نارسایی قلبی

عوامل خطر

– احتمال توسعه‌ی CSA در خانم‌ها بیش‌تر از آقایان است.

– در میان افراد با سن بالا، علی الخصوص افرادی که بیشتر از ۶۵ سال سن دارند، شایعتر است.

– مبتلایان به اختلالات قلبی مانند فیبریلاسیون دهلیزی و نقص احتقانی قلب در ریسک خطر بیش‌تری هستند.

– آنهایی که دچار سکته مغزی شده‌اند یا یک تومور مغزی دارند.

– افرادیکه در ارتفاع بلندتر از آن‌چه عادت داشته‌اند می‌خوابند. نشانه‌های بطور معمول بعد از بازگشت به ارتفاع همیشگی، ناپدید می‌شوند.

– اشخاصی که از مواد روانگردان استفاده میکنند، در ریسک خطر بیش‌تری هستند.

– برخی از مبتلایان به آپنه‌ی انسدادی خواب توانایی دارند گرفتار آپنه خواب مرکزی نیز بشوند زمانیکه با دستگاه‌های فشار مثبت مجرای تنفسی درمان شوند.

 

درمان آپنه مرکزی خواب

 

– درمان اختلال موجود که سبب CSA شده‌است بیشتر نخستین گزینه‌ی درمانی برای این دشوار است.

– فشار مثبت دائمی مجرای تنفسی ( سی پپ )

مانند OSA یکی از گزینه‌های اول برای علاج CSA بکارگیری سی پپ است.

سیستم سی پپ شامل یک ماسک تنفسی است که شخص مبتلا شده به آپنه در موقع خواب روی دهان خود می‌گذارد.

فشار هوای به میزان لازم پایدار از مسیر ماسک به مجرای تنفسی فرستاده میشود تا مانع از افتادن بافتی شود که شاید بیفتد و جلوی مجرا را بگیرد (و سبب ایست تنفسی و خروپف ‌شود).

سیستم سی پپ در برطرف کردن خفگی در حین خواب تاثیرگذار است ولی این مشکل را درمان نمی‌کند.

چنانچه شما بکارگیری سیستم سی پپ را قطع کنید، خفگی در حین خواب شما امکان دارد برگردد.

– فشار هوای مثبت دو سطحی ( BPAP )

فشار مثبت دو سطحی مانند سی پپ است بجز این‌که BPAP سطح هوا را وابسته به دم یا بازدم فرد بیمار تنظیم مینماید.

در موقع دم، یک سنسور الکترونیکی به BPAP میگوید که هوای بیش‌تری را از مسیر ماسک برای باز کردن انسداد ایجاد کننده‌ی آپنه ارسال کند.

در وقت بازدم، فشار هوا کاهش میابد.

این کاهش برای مبتلایان به خفگی در حین خواب که در طی زمان بیرون دادن نفس مشکل دارند خوبست.، در حالیکه سیستم سی پپ فقط یک فشار هوای پایدار دارد.

– روش هواگیری فرمان‌یار انطباقی ( ASV )

سیستم هواگیری فرمان‌یار انطباقی، تنفس را تحت نظر می‌گیرد و جریان هوا را از مسیر ماسک برای مطابقت با تنفس نرمال فرد در موقع بیداری تنظیم مینماید.

این تنظیم فورا پس از آن‌که ASV مشخص کند که فرد بیمار بدرستی نفس نمی‌کشد (در آپنه خواب مرکزی مشکل همین است، هنگامی که شناسایی بیماری بدن برای تنفس کردن سیگنال نمی‌دهد) انجام میشود.

وقتیکه فرد بیمار نفس‌اش را بیرون می‌دهد یا الگوی تنفس طبیعی را از نو آغاز میکند، ASV مجدد فشار را منظم میکند.

– دارو بعضی از داروها، مانند استازولامید (Diamox) یا تئوفیلین (تئو-۲۴، تئوکرون و غیره)، برای تحریک تنفس در مبتلایان به آپنه خواب مرکزی استفاده شده‌است.

داروها احتمال دارد زمانی تجویز بشوند که درمان فشار مثبت هوا با شکست مواجه شوند.

 

آپنه خواب مختلط چیست؟

آپنه خواب مختلط ترکیبی از نشانه‌های ایست تنفسی در حین خواب و آپنه خواب مرکزی است.

بعضی از بیماران که برای ایست تنفسی در حین خواب با بکارگیری سیستم سی پپ درمان شده‌اند، نشانه‌های آپنه خواب مرکزی را پس از درمان PAP نشان میدهند.

این پدیده از مدت‌ها قبل در آزمایشگاه‌های خواب مشاهده شده‌است، ولی قبلا پژوهشی روی آن صورت نگرفته‌است.

در سال ۲۰۰۶ پژوهشگران کلینیک مایو یک مطالعه روی ۲۲۳ شخص مبتلا شده به آپنه خواب انجام دادند و دریافتند که ۱۵٪ از بیماران آپنه خواب که معتقد بودند به OSA گرفتارند، در حقیقت آپنه خواب مختلط داشته‌اند.

در طول درمان با ماسک شبانه سی پپ برای بیمارانی که معتقد بودند OSA دارند، مجراهای تنفسی فرد بیمار با کامیابی باز شدند و موانع بطور کامل برطرف شدند، ولی بیماران همچنان در موقع خواب مشکل تنفسی داشتند.

در حالیکه درمان سی پپ روی آن‌ها انجام می‌شد، علائمِ OSA در آن‌ها به نشانه‌های CSA تبدیل شده بود.

درمان آپنه خواب ترکیبی

گزینه‌های درمانی مناسب برای آپنه خواب مختلط همچنان بایست مورد بهبودی و اصلاح قرار بگیرند.

درحال‌حاضر یکی از برترین درمان‌ها همچنان دستگاه‌های سی پپ است، ولی بایست در پایین‌ترین فشار ممکن قرار گیرد تا انسداد مجاری تنفسی با کامیابی برطرف شود، ولی نشانه‌های CSA توسعه نیابند.

در بعضی موارد که سی پپ تاثیر موفقیت‌آمیزی ندارد، دستگاه‌های فشار هوای دوسطحی و دستگاه‌های هواگیری فرمان‌یار انطباقی که مناسب‌تر توانایی دارند هوارسانی را کنترل نمایند، آزمون می‌شوند.

سیستم فشار مثبت دو سطحی قادر به ارائه‌ی هوای زیر فشار است که میتواند مشکل انسداد را حل کند و هم چنین تواناست هوارسانی را در طی آپنه مرکزی با «مجبور کردن فرد به نفس کشیدن» در طول دوره‌های رخ دادن آپنه‌ی مرکزی ثبات ببخشد.

به اثبات رسیده است که بکارگیری دستگاه‌های هواگیری فرمان‌یار انطباقی موفقیت‌آمیز است چرا که این دستگاه‌ها توانایی دارند وارسی و تحلیل نفس به نفس انجام دهند و مطابق با آن تنظیمات را تغییر بدهند.

با وجود این، در حالیکه هم دستگاه‌های فشار هوای دوسطحی و هم دستگاه‌های هواگیری فرمان‌یار انطباقی، در معالجه آپنه خواب مختلط مناسب‌تر از دستگاه‌های سی پپ هستند، ولی تاکنون بهترین مداوا برای آپنه خواب مختلط پیدا نشده‌است.

---

قدم اول برای درمان حس خفگی در خواب، تشخیص علت آن است.  برای تشخیص معمولا ویزیت متخصص اختلالات خواب نیاز است.

کلینیک خواب دکتر امیری